Schremmen
In de laatste nieuwsbrief stond een oproep voor verhalen uit de jaren 50-60-70. Als voorbeeld werd genoemd 'schremmen', een plattelandsfenomeen waar veel mensen herinneringen aan zouden hebben. We ontvingen leuke reacties hierop.
Het blijkt een nogal regionaal dialectwoord. Want Cor van den Berg, geboren en getogen oostelijk van de IJssel, schreef terug dat hij het woord totaal niet kende. Hij heeft wel gezocht naar de betekenis, en vond dat het iets te maken had met: stress, zengen en schroeien. Het regionale karakter komt mooi terug in een reactie van P. Vaartjes uit Wichmond met een prachtig verhaal uit zijn jeugd:
Toevallig dat ik het er onlangs over had bij de vutters. Dat is een groep oude mannen die bij sportvereniging Soccii in Vierakker/Wichmond wat onderhoud pleegt in en rond het terrein en soms daar buiten voor de gemeenschap, zoals een boekenboom neerzetten in het dorp en die door Jan en alleman goed gebruikt wordt.
We waren met iets bezig en kregen het over het dreuge gres wat ergens stond en dat ze dat vroeger langs de kant van weilanden, vaak in de winter even aanstaken. Dus ik zei oh ja dat dejen wie eerder as jungskes ok langs de spoorlijn in Vaassen waar ik opgegroeid ben, wie schremden wat af, waarop een aantal mannen vroeg: schremmen? Schijnbaar is dat een woord wat hier in de Achterhoek minder bekend is dan in Voassen, al overlappen heel veel dialectwoorden elkaar wel. Ik roep ook altijd als ze me wat vreemd aankijken als ik dialect spreek of schrijf: Das mien dialect en streektaal is oaveral niet geliek.
Maar goed Vaassen, vlakbij de Neutrale Mulo zoals dat toen heette was een bosje en sowieso waren we als elf/twaalfjarigen best wel met vuur bezig, want zoals ik al schreef, aan de andere kant waar de spoorlijn van Apeldoorn naar Zwolle lag schremden we geregeld wat af. En binnen in dat bosje lag een heel veld met ... droog gras en er moest natuurlijk weer eens met vuur gespeeld worden, alleen, dat liep volledig uit de klauwen en in een oogwenk stond het hele veld in de fik en wij weg. De schrik flink te pakken natuurlijk, schremmen deden we nog wel, maar niet meer zulke grote stukken. Gelukkig had Vaassen een eigen brandweer, die het vuur geblust heeft en de daders zijn voorzover mij bekend nooit achterhaald. Het zal inmiddels ook wel verjaard zijn, het is inmiddels ruim vijtig jaar geleden.
We hadden het er met de vutters over dat wat dat betreft kinderen/jongeren wel veel missen in de huidige tijd. Zoals met je fiets achter de wagen (met paard) van de groenteboer hangen. Of in Vaassen meerijden met de goederentrein, er achterop springen (wat natuurlijk niet mocht). En zo meer van die dingen, zoals ...... schremmen.
De uitdrukking kwam van Ria Broekhuis die de oproep in de nieuwsbrief gezet had. Zij kon bovenstaande verhaal bevestigen:
Het gaat dus vooral om het in de fik steken van slootkanten, zodat de restanten onkruid, riet ed op een makkelijke manier verdwenen. Bijkomend voordeel was, althans dat zei mijn vader altijd, dat ook een groot deel van de eitjes van het ongedierte (muggen ed) verdween, waardoor je daar het daaropvolgend seizoen veel minder last van had. Opgeschoten jongelui waren in mijn jeugd niet te houden. De fik erin. Dat dan met enige regelmaat bijvoorbeeld ook de coniferen van de buurman in brand vlogen, tja ...
Boeiend om te zien dat de IJssel qua taalgebruik een echte barriere vormde. En misschien roept dit nog meer jeugdherinneringen op?
Het woord schremmen of schrem'm staat in het Eper dialect woordenboek, en ook in het grote Veluws handwoordenboek (voor de liefhebbers: zie bijlage onderaan).
Zowel de etymologiebank als de electronische Woordenbank van de Nederlandse dialecten leggen een taalkundige link met het werkwoord 'schrimpen', en dat is weer nauw verwant aan het engelse 'to shrimp' = krimpen. Bekijk de link voor uitgebreide beschrijving. Het is interessant dat met 'schrimpen' in bv. Groningen, Drente, Noord-Holland telkens net iets anders wordt bedoeld. Maar op de noord-oostelijke Veluwe is het duidelijk:
schrimpen, schremm: kaalbranden van verdord gras langs en in de sloten. Met Paosn gaot de kwaovente graeg an ’t schremm.
Bron: Dialectwârkgroep Heerde/Waopmvelde (2004), Nieje Heerder Woordnboek, Heerde.
We konden zo gauw alleen recente plaatjes vinden van brandende slootkanten om bij dit berichtje te plaatsen. Uit de ouwe doos wel een leuk krantenberichtje uit 1930:
