Fruithistorie op de IJsselhoeven: Oproep
Een hoogstamboomgaard maakte in vroeger tijden deel uit van het agrarische bedrijf in de IJsselstreek. Dat konden wel meerdere hectares zijn op een bedrijf. Zichtbare restanten uit die tijd zijn de enkele peren- en appelbomen die nog her en der rond boerderijen te vinden zijn. Veteranen die niet in de weg stonden en nog steeds in het voorjaar pronken met hun bloesem en in het najaar vruchten blijven geven.
In de diverse boekwerken die de stichting IJsselhoeven in de afgelopen jaren heeft uitgegeven, is de hoogstamfruitboomgaard beschreven en ook de stichting IJsselboomgaarden heeft in een boekje de vroegere fruitteelt in de IJsselstreek toegelicht. In hun project indertijd, met reizende tentoonstelling en boomgaardavonden, zijn vele verhalen gepasseerd en soms ook voorwerpen getoond zoals sorteerringen van appelgroottes, oude boeken, een entwasketel en een spuitlans.
Wat echter nog niet is gebeurd, is een meer systematische speurtocht naar voorwerpen, documenten en andere zichtbare boerderijelementen die te koppelen zijn aan de fruitteelt zoals b.v. een fruitschuur voor bewaring. Enerzijds interessant om meer zicht te krijgen op deze fruitteelt activiteit en het belang ervan maar ook om inzicht te krijgen in hoe de fruitteelt werd uitgevoerd in die tijd.
Als voorbeeld een contact van enkele jaren geleden. Een mevrouw uit Gorssel benaderde mij over een vondst die ze had gedaan bij het opruimen van een schuur bij de boerderij van haar overleden vader. Zij trof daar een reeks kleine porseleinen plaatjes met namen van appel- en perenrassen erop.
Bij navraag zijn het naamplaatjes die vroeger aan de bomen hingen zodat men wist van welk ras de betreffende boom was. Met name voor plukkers die in de boomgaard werden ingezet was het belangrijk om bepaalde bomen/ rassen plukken op een bepaald moment en dan waren de bordjes handig. Elk ras werd op een ander moment geplukt. Je had vroegrijpe en laatrijpe rassen. Zo ontstond er spreiding in de aanvoer. Door de namen op de bordjes krijgen we een goed inzicht in welke rassen er vroeger waren aangeplant. Dat kan ook weer richting geven aan de vraag van mensen in de streek die ons vragen welke rassen aan te planten.
Uit nadere bestudering van de lijst met namen blijkt dat er enkele voor Nederland zeldzame rassen op staan. Dit zijn de appel Xavier de Bavay en de peren Tardive de Ninove en Notoire Lepin. Dit roept de vraag op wat de geschiedenis is van deze bomen en waar de vader deze bomen als jonge bomen vandaan heeft. Je zoekt dan in de papieren erfenis of er misschien nog iets terug te vinden is aan boeken, aantekeningen of andere papieren die gekoppeld kunnen worden aan de fruitbomen. Een handig hulpmiddel is http://topotijdreis.nl/ en je ziet dat er al in 1865 een boomgaard lag tussen de boerderijen ‘t Wal en Klaphek. En in 1895 verscheen er ook een boomgaard aan de andere kant van de boerderij. Bij het doorzoeken van de papieren duikt er een factuur op uit 1947. Niet direct te koppelen aan de naamplaatjes maar er is nu wel inzicht in de aanplant van meerdere bomen van enkele veelbelovende productieve rassen. Al een vorm van vermindering van geteelde rassen en daarmee op grotere te leveren volumes.
Vanuit de ciderij zijn we met name geïnteresseerd in bewaarmogelijkheden voor fruit. Was er een speciale fruitschuur en hoe werkte de schuur als een vorm van koeling? Aan de Bekendijk staat nog vrij in het land een fruitschuur met natuurlijke ventilatie. Helaas ernstig aan het vervallen maar wel een belangrijk object vanuit de geschiedenis van de streek bezien.
Wij willen graag oproepen om eens rond te kijken op het erf en in de boerderij en in kasten en andere plekken en zeker ook in papieren erfstukken. Maar ook voorwerpen of zaken waarvan niet direct duidelijk is of het te maken heeft met fruit en fruitbomen en om dat bij mij te melden via een bericht naar lerutte [at] ijsselboomgaarden.nl (subject: Oproep%20IJsselhoeven.nl) .
Aan de hand van de reacties kunnen we bekijken of er in de vorm van een samenwerking tussen de stichting IJsselhoeven en stichting IJsselboomgaarden en IESSEL Ciderij een meer systematische bestudering van de gevonden zaken mogelijk is.
Daarmee zouden we de fruitteelt in de IJsselstreek nog meer tot leven kunnen brengen.
Rob le Rutte
Secretaris stichting IJsselboomgaarden en cidermaker bij IESSEL Cider
lerutte [at] ijsselboomgaarden.nl (subject: Oproep%20IJsselhoeven.nl)
